Waarom waait een boom om?

Westland 28.07.2015 - Bij de storm van 25 juli zijn veel bomen omgewaaid. Doordat ze in de zomer vol in het blad staan,

zijn ze extra zwaar en vangen veel wind. Deze kracht moet via een stevig wortelstelsel worden afgevoerd. En daar zit het probleem, dat ontbreekt vaak. Als een rukwind net uit de verkeerde hoek komt dan gaan er helaas bomen tegen de vlakte.

In de praktijk valt een boom niet zomaar om door de wind, maar gaat het vaak om een andere oorzaak waarvan de belangrijkste wellicht is alle bezuinigingen op onderhoud. Gesneuvelde bomen hebben vaak beschadigde wortels of een te klein of slecht wortelstelsel, het ondergrondse profiel biedt vaak onvoldoende ruimte voor een goed stevig wortelgestel. Ook is er soms sprake van gebreken, bijvoorbeeld een slecht aanhechtende boomtak, een ingescheurde tak, een rottende wond, een kleeftak (plakoksel), stamrot, een holle stam, schimmel, zwammen of een boomziekte. Maar ook maai- of parkeerschade eisen hun tol.

Bomen kunnen vaak al losgewrikt zijn door een eerdere storm en zijn dan extra gevoelig. Een zware windstoot kan de genadeklap zijn. Zieke bomen zijn vaak de eersten die ondersteboven gaan bij harde wind.

Stam groeit in het rooster

Parkeerschade en boom als lantaarnpaal!

Veel bomen hebben geen goed wortelstelsel waarmee de boom  zich kan verankeren in de grond. De ruimte voor wortels ondergronds is vaak veel te beperkt. Vooral in een versteende omgeving zoals een plein of straat doet zich dat voor en dan staan bomen meestal nog in het zand. Veel gemeenten en hoveniers denken nog steeds dat een boom een lantaarnpaal is, maar dat is echt niet zo. Ondergronds is het tegenwoordig net zo druk als bovengronds door leidingen, kabels en pijpen. Wortels krijgen te weinig lucht, water en voeding.

 Ook een slappe bodem of droogte leidt er toe dat een boom gemakkelijker om valt. De wortels hebben in slappe of droge grond minder houvast en bij langdurige droogte sterven de kleine wortels af. Ook bomen die aan een schuine helling, een slootkant of wegberm staan hebben vaak minder grip omdat niet aan alle zijden de wortels kunnen uitgroeien. Verder heeft een hoge waterstand tot gevolg dat een boom oppervlakkig wortelt en dus sneller met de hele kluit omvalt, vooral bij te hoge bomen gebeurt dat.

Lekker veel ruimte...

Een boom kan door niet snoeien of niet tijdig of door foutief snoeien een verkeerde balans hebben gekregen of groot dood hout hebben, zodat er meer gewicht aan een kant van de boom zit. Snoeien houdt een boom in goede conditie, mits het tijdig en goed wordt gedaan, ook vergroeid hij dan niet of raakt in onbalans. Schurende takken, te zware takken en dood hout kan tijdig worden weg genomen. Jonge bomen hebben begeleidingssnoei nodig om tot een gezonde boom uit te groeien.

 
Misvormd na kandelaberen, pruikenbol

Als een boom er slechter uit gaat zien gaat hij vaak waterloten vormen, meestal op de stam en op dikke takken en onderin de kroon. De boom haalt daarmee zijn bladoppervlakte dichter bij de stam. Waterloten ontstaan ook als door verandering van de waterspiegel, door zuurstofgebrek, graafwerkzaamheden, grondverdichting e.d. Dit is een veeg teken.

Zwam als secundaire aantasting na stormschade

Een boom leeft alleen in de buitenlaag, binnenin zit dood hout. Een boom maakt aan de buitenkant elk jaar een nieuwe laag levend hout aan. Vaak  sterft na 7 jaar dat hout weer af. Dood kernhout van binnen geeft de boom stevigheid en is onmisbaar. Oude bomen zijn vaak hol van binnen maar dat is niet altijd een probleem. Transport van water en voedsel vindt alleen plaats in de buitenste laag cellen van de boom, net onder de schors, waar de bast zit.
 Snoeien voorkomt dat de oude boom te groot wordt voor zijn standplaats en dat het water de top niet meer kan bereiken. Hij valt dan ook minder snel om en geeft minder overlast. Snoeien moet al beginnen als de boom nog jong is en dan natuurlijk bijhouden. Soms is ook wortelsnoei nodig en... snoeien moet op het voor de boom juiste moment gebeuren. Goed onderhoud leidt tot gezonde mooie bomen, maar ja door bezuinigingen is er niet genoeg onderhoud meer. Daarbij komt dat veel bomen die ca. 50 jaar geleden zijn geplant aan hun einde komen, mede door jaren kwarren.

 
Boom als lantaarnpaal

Een boomeigenaar heeft een zorgplicht en is verantwoordelijk voor zijn boom. Als deze schade veroorzaakt dan is hij aansprakelijk. Als je kunt aantonen dat je de boom goed hebt onderhouden dan dekt de verzekering de schade, anders ben je de klos. De gemeente moet dus haar bomen controleren en het is nuttig als er een goed boomveiligheidsregistratiesysteem is. Een boompaspoort met informatie over soort, variëteit, plantdatum, lengte, dikte, gezondheid en onderhoudsgeschiedenis. VTA boominspecties worden wel gedaan, maar is niet altijd genoeg of op tijd. VTA staat voor: Visual Tree Assessment. Het is een methode om bomen goed en inwendig te onderzoeken, maar ja dat kost wat.

Wist u dat een stad als Amsterdam (780.000 inwoners) ruim 1 miljoen bomen heeft ofwel 1,3 boom per inwoner. Als er dan 100 bomen omgaan is dat op zich niet veel, maar de schade kan enorm zijn, nog los van risico voor mens en dier. Westland (104.000 inwoners) heeft 37.000 bomen ofwel 0.35 boom per inwoner. Een vrij boomloze gemeente dus, toch wordt er veel geklaagd over bomen in Westland.

Dode takken als gevolg van achterstallig onderhoud.

Veel oude bomen van nu werden 50 tot 100 jaar geleden geplant, toen was er vaak geen riolering en zeker geen kabels en leidingen ondergronds. Kabels e.d. worden nog vaak door de wortels of onder bestaande bomen gelegd, gaat de boom om, dan trekt die het hele zaakje kapot. De ondergrondse infrastructuur is zeer druk en een grote last voor boomwortels. Constant wordt de straat open gehaald. Voor nieuwe aanplant moeten we zorgen dat bomen een betere plek krijgen in de wijk, straat of park. Ze moeten worden gescheiden van kabels, leidingen en pijpen.

Zonder een royale goede groeiplaats wordt een boom een miezerboom en dat wil niemand. Planning van een nieuwe wijk of straat kan beter beginnen bij de  structuur van groen en water, en een goede groeiplaats. De boom  moet niet als laatste nog een plekje krijgen want dan wordt het niets, dan ontstaat ook een mooie leefbare groene wijk. Goede boomverzorging is een moeilijk vak en niet elke hovenier heeft verstand van bomen. We kunnen er op rekenen dat de komende jaren nog veel bomen om gaan of moeten worden geruimd, de kaalslag is nog niet voorbij en ook in Westland liggen nieuwe bezuinigingen op de loer, tenzij de politiek de waarde van het groen gaat inzien. Wie wordt de groenste partij in Westland?

Er zijn goede boomdeskundigen in Nederland en ook in Westland. Neem wel een European Tree Worker (ETW) Een European Tree Technitian (ETT) is een boomspecialist met speciale bekwaamheden, een boomveiligheidscontroleur (BVC-er) is ook deskundig. Informatie en deskundigheid vindt u ook bij de Bomenstichting.

Aad van Uffelen