Stand van zaken bibliotheken in 2020

Nederland 08.07.2021 - In 2020 leenden de bibliotheken vergeleken met een jaar eerder 29% minder fysieke boeken uit.

Tijdens de coronapandemie nam het online aanbod toe en steeg het aantal uitleningen van e-books en luisterboeken. Het aantal georganiseerde activiteiten nam met ruim een derde af. Dat blijkt uit onderzoek van het CBS en de KB, Nationale Bibliotheek.

In 2020 hadden de openbare bibliotheken vanwege corona te maken met beperkingen en moesten drie keer een periode verplicht sluiten. In de maanden dat de bibliotheken wel open waren, werd het aantal toegestane bezoekers beperkt. Het aantal leden nam in 2020 met 156.000 af naar iets minder dan 3,5 miljoen, een afname van ruim 4%. Het aantal jeugdleden met een bibliotheeklidmaatschap daalde met 4,6% harder dan het aantal volwassen leden (4,1%). De daling van het aantal volwassen leden is al langer gaande, een sterke daling van het aantal jeugdleden was niet eerder zichtbaar. 

Het aantal uitgeleende e-books nam toe van bijna 3,9 miljoen in 2019 naar 5,6 miljoen vorig jaar (+45%) evenals het aantal downloads van luisterboeken. Dit aantal steeg van 1,8 miljoen in 2019 naar bijna 2,6 miljoen een jaar later, een toename van 44%

De toename van het aantal uitgeleende e-books in 2020 komt mede door een breder online aanbod van onder andere de tijdelijke app ThuisBieb. Daarmee werden tijdelijk honderd gratis e-books beschikbaar gesteld aan zowel leden als niet leden. De ThuisBieb was gedurende de eerste lockdown goed voor 858 duizend extra uitleningen.

Minder fysieke activiteiten, verschuiving naar online activiteiten
In 2020 organiseerden de bibliotheken 143.000 activiteiten op het gebied van leesbevordering en kennismaking met literatuur, educatie en ontwikkeling, kennis en informatie, kunst en cultuur en ontmoeting en debat. Dat is 35% minder dan een jaar eerder.

Van de activiteiten die in 2020 plaatsvonden, werden er bijna 117.000 als fysieke activiteit gehouden. Daarnaast organiseerden de bibliotheken ruim 26.000 niet-fysieke activiteiten; veelal gebeurde dat online. Van de in totaal 68,700 (+1% ten opzichte van 2019) activiteiten op het terrein van leesbevordering en kennismaking met literatuur vond in 2020 een vijfde online of op een andere niet-fysieke wijze plaats.

Het aantal activiteiten op het gebied van educatie en ontwikkeling halveerde in 2020 ten opzichte van een jaar eerder (van 106.000 naar 51.000). Van deze activiteiten was 13% niet-fysiek van aard. Hierbij ging het vooral om online of telefonische activiteiten rond taalvaardigheid en digitale vaardigheden voor volwassenen, en voorlichting rond mediawijsheid voor kinderen van 4 tot 12 jaar.

Rond het thema ontmoeting en debat, waar bijvoorbeeld inloopkoffies, themacafés en georganiseerde debatten onder vallen, zijn in 2020 vergeleken met een jaar eerder 60 procent minder activiteiten georganiseerd.

Financiën ondanks daling publieksinkomsten in balans
De coronacrisis en de daarmee samenhangende perioden van sluiting hebben op de financiën en het personeelsbestand van de bibliotheken geen grote effecten gehad. De voornaamste bron van inkomsten voor de openbare bibliotheken wordt gevormd door de gemeentelijke subsidies, waarvan het totaal in 2020 is toegenomen met 3,6% ten opzichte van 2019. Het totaal aan ontvangen gemeentelijke subsidies bedroeg vorig jaar € 431 miljoen. De gebruikersinkomsten zijn weliswaar met 9,5% gedaald tot € 49,5 miljoen, maar deze daling wordt gecompenseerd door de stijging van de gemeentelijke subsidies en een daling van de totale lasten.