Opkomst en ondergang van middenstandsfamilie aan de Geestweg

Naaldwijk 02.07.2019 - Zojuist is het boek 'Hoeden en petten en dameskorsetten' verschenen van Frank Bokern. Het boek vertelt het verhaal van een Westfaler die naar Nederland komt

om rijk te worden in de manufacturen, en van zijn zoon die in zijn voetsporen treedt door een drogisterij te beginnen in Naaldwijk. Dat loopt slecht af.

De winkel aan de Geestweg 56 - waar nu Biefit zit (zie foto hieronder) - wordt het toneel van een dramatische neergang die zich ook nog eens over vele jaren uitstrekt.

Drogist Bernard Bokern vestigt zich in 1927 in Naaldwijk, en komt daar een maand voor de bevrijding aan zijn einde. Zijn vier kinderen blijven letterlijk en figuurlijk verweesd achter. De tergend trage teloorgang heeft in de familie zo veel gêne teweeggebracht, dat elk verhaal over de familiegeschiedenis taboe werd, en dat zelfs de successen van de eerste generatie Bokern zijn verzwegen.

Hoeden en petten en dameskorsetten: opkomst en ondergang van een middenstandsfamilie

De geschiedenis van de middenstandsfamilie Bokern is altijd verzwegen. Dat terwijl manufacturenhandelaar Heinrich Bokern zich toch een geslaagd ondernemer mocht noemen. Zoon Bernard werd echter achtervolgd door het noodlot en dat heeft zo veel gêne veroorzaakt dat zelfs de succesverhalen zijn weggestopt. In Hoeden en petten en dameskorsetten beschrijft Frank Bokern opkomst en ondergang van deze twee generaties Bokern. Het is een wervelende en aangrijpende familiegeschiedenis die tegelijkertijd het universele verhaal vertelt van de overlevingsstrijd van kleine middenstanders tussen 1870 en 1945.

Economische vluchtelingen zouden we ze nu noemen, jongens als Anton Dreesmann, Johann Peek, Heinrich Cloppenburg en Anton Kreijmborg. Ze namen geen genoegen met het schrale bestaan in Westfalen en zijn de grens overgetrokken om hun geld te verdienen met de handel in hoeden en petten en dameskorsetten. Ook Heinrich Bokern is in 1870 naar Nederland gekomen om winkels te openen in manufacturen. Eerst in Haarlem en later in Leiden, Delft, Dordrecht en Rotterdam.

Tergend traag ten onder

Met de mode en nouveautés die ze introduceren, hebben de Westfalers ons land een frivoliteit gegeven die lang had ontbroken en hebben ze de basis gelegd voor de massacultuur en de massaconsumptie. Ook Heinrich Bokern heeft daarvan gepro?teerd: zo kon hij het zich permitteren om zijn vrouw en zijn twaalf kinderen elk jaar vier maanden op vakantie te sturen. De volgende generatie is het minder goed afgegaan. Zoon Bernard vestigt zich in Naaldwijk en begint daar een drogisterij, dan de voorbode van de nieuwe tijd. Maar de crisis van de jaren ’30 en de Tweede Wereldoorlog vermalen zijn ambities. Tergend traag gaan winkel en winkelier ten onder.

Uitputtende research
Frank Bokern (1957) is in 2015 een onderzoek gestart naar de verzwegen geschiedenis van zijn voorvaderen. De achterkleinzoon van Heinrich en kleinzoon van Bernard was vele jaren actief als journalist, communicatieadviseur en tekstschrijver - onder andere voor de Haagse Post en de NOS. Ervaring die van pas kwam, want het onderzoek vroeg om een uitputtende research: van de eerste generatie Bokern in Nederland was in het geheel niets bewaard, de tweede generatie had slechts een schamel gevulde schoenendoos nagelaten met kasboekjes, een stapeltje brieven en een handvol foto’s.

Anton Dreesmann en Theo Thijssen
De zoektocht naar de familiegeschiedenis heeft verrassende vondsten opgeleverd.

Zo blijkt de eerste generatie Bokern het vak te hebben geleerd van de man die ook het grote voorbeeld was voor Anton Dreesmann. Zoon Bernard heeft als militair in de Eerste Wereldoorlog opgetrokken met Theo Thijssen - hij figureert zelfs in de zogeheten Fortbrieven van de schrijver, bovendien staan beide mannen samen op een van de weinige foto’s die de familie heeft bewaard.
Nog zo’n vondst: net na de Eerste Wereldoorlog is Bernard door een zwager meegesleurd in een hilarisch avontuur dat Middelburg op stelten heeft gezet en dat nogal wat ondernemers geld heeft gekost.

Alles om de waardigheid te behouden

Hoeden en petten en dameskorsetten vertelt het verhaal van kleine middenstanders met grote dromen en begint in een tijd dat zulke dromen vaak werkelijkheid werden. Door het uitgebreide bronnenonderzoek is de familiekroniek uitgegroeid tot een universeel verhaal over de overlevingsstrijd van kleine middenstanders in de enerverende jaren tussen 1870 en 1945. Vanaf 1930 spelen de persoonlijke belevenissen van de familie een steeds grotere rol in het boek, en dat levert een uniek portret op van een middenstandsfamilie die de ellende van die tijd probeert te pareren en alles doet om zijn waardigheid te behouden.

Een bitter einde

De laatste weken voor de bevrijding voeren Hoeden en petten en dameskorsetten naar een aangrijpende apotheose. Een zoon van de drogistenfamilie zit in de Arbeitseinsatz, de andere zoon is vernederd in de Nederlandse Arbeidsdienst en is ondergedoken, de toeziend voogd van de kinderen is krijgsgevangene in Duitsland, geadopteerd nichtje Riet wacht op haar executie, en aan het thuisfront in Naaldwijk slaat de hongerwinter genadeloos toe. Het is een bitter einde dat de familie nooit heeft verwerkt - reden waarom het verleden altijd is verzwegen en zelfs de succesverhalen zijn weggestopt.

In het 268 pagina’s tellende Hoeden en petten en dameskorsetten reconstrueert Frank Bokern deze wervelende familiegeschiedenis, waarbij hij laveert tussen journalistieke nieuwsgierigheid en compassie. Het boek is op 1 juli 2019 bij uitgeverij Van Oorschot verschenen.

Advertorial